Waan ku diirsaday sida xiriirka dibada loo dhisay
Shiine Culay
Shiine.culay@gmail.com
Sabteembar 07 2013
Waajibaadka shaqo ( Mandate-ka ) Maamul Goboleedyada kuma jiraan Siyaasada Arrimaha Dibada & Gaashandhiga waxaana arrimahaas uga wakiil ah oo ay la wadaagaan Dowlada dhexe ee Federaalka, Dhismihii Puntland ilaa wakhtigan la joogo Dalka kama jirin Dowlad dhexe oo xoog leh taas oo lagu aamini karo inay Puntland u buuxiso kaalimahaas muhiim ka ah ( Arrimaha Dibada, Difaaca IWM ) Sidaa darteed Puntland waxay u dhaqmaysaa sidii Dowlad madax banaan inta laga helayo Dastuur Federaal ah oo Soomaali ku heshiisay laguna ansixiyey afti dadweyne sida ku cad Dastuurka Puntland Qodobkiisa 4-aad farqadiisa 3-aad.
Inta laga dhammaystirayo Dastuur federaal ah oo Puntland wax ka ansixisay ka dibna afti dadweyne lagu meelmariyey, Puntland waxay lahaaneysaa awood Dawlad madaxbannaan.
Mudadii Puntland jirtay guulo sidaa u weyn lagama gaarin Siyaasadaha Arrimaha Dibada loomana hurin dadaalkii ay mudnayd si loo helo jawi ku dhisan kalsooni & wada shaqayn kaas oo Maamulka Puntland la wadaago bulshada Caalmka ee danaysa Arrimaha Soomaaliya, Wadamada Gobolka, Dalalkii Soomaaliya la lahaan jiray xiriirada soo jireenka ah & Ururada Caalamiga ah ee ku mashquulsan gacansiinta guud ahaan Bulshada Soomaaliyeed.
Xukuumada Madaxweyne Faroole & dardargelinta Siyaasada Arrimaha Dibada.
8 Jan, 2009 Madaxweyne Cabdiraxmaan Sh. Maxamed Maxamuud (Faroole) waxaa loo doortay hogaanka Puntland iyadoo ay Dalka ka jirto kala daadsanaan weyn oo dhinaca hay’adaha Dowlada ah waxaana madaxweynaha horyaalay caqabado badan & shaqooyin u baahan in si xilkasnimo & waayo aragnimo ku dheehan tahay wax looga qabta kuwaas oo ay ka mid ahayd Hagaajin, Xoojin & Kaabis lagu sameeyo Siyaasada Arrimaha Dibada ee Puntland kula macaamilayso dunida inteeda kale.
Safarada Dibada.
Madaxweyne Faroole & Masuuliyiinta Xukuumadiisu waxay safaro aan kala joogsi lahayn ugu baxayeen markasta oo loo baahdo wadamada caalamka si ay u garaacaan irid walba oo loo arko inay waxka qaban karto baahiyaha Dalka ka jira iyagoo dadaal ku bixiyey sidii ay u geyn lahaayeen danaha reer Puntland miiskasta oo lagaga xaajoonayo Arrimaha Soomaaliya .
Waxay ku tageen safaro taariikhi ah wadamada Gobolka & qaar ka mid ah wadamada caalamka ee daneeya Arrimaha Soomaaliya kuwaas oo si weyn markasta loogu soo dhowaynayey iyagoo fursad u helay inay la kulmaan qaar ka mid ah madaxda caalamka sida Hogaamiyihii Liibiya Macmar Qadaafi, Madaxweynihii Dalka Yaman Cali Cabdala Saalax, Amiirka Kuwayt Sabah Al-Ahmad Al-Jaber, Madaxweynaha Turkiga Cabdale Guul & Dhamaan Madaxweynayaasha Wadamada Gobolka ee xuduuda la wadaaga Soomaaliya.
Waa markii ugu horaysay oo Madaxweyne haya talada Dalku uu kulamo la qaato madax tiradaas & xadigaas leh shekina kuma jiro inay ka mid tahay fursadaha horseeday in horumar buuxa laga gaaro siyaasada arrimaha Dibada & Iskaashiga beesha caalamka.
Xiriirka Diblumaasiyadeed ee Puntland wakhtigan.
Wakhtigan la joogo Puntland waxay si madax banaan oo aan lahayn wax ku tiirnaansho gacmo kale ah la leedahay Beesha Caalamka, Wadamada Daneeya Arrimaha Soomaaliya & Hay’adaha Caalamiga ah Xiriir Diblumaasiyadeed oo qoto dheer kaas sahlay inay si fudud u gaarsiiso codkeeda Xafiisyada ay dano wadaagta yihiin .
Iskaashiga Wadamada Gobolka.
Wadashaqayn, Iskaashi & Kalsooni Puntland la wadaagto Wadamada Gobolka ee xuduuda la leh Soomaaliya (Ethiopia, Kenya & Jabuuti) waa mid muhiim u ah dhinacyada Dhaqaalaha, Amaanka & isu socdka Gobolka sidaa darteed Xukuumadu waxay ku dadaashay sidii ay xiriir qoto dheer ula yeelan lahayd wadamada deriska ah taas oo ay guulo wax ku ool ah ka gaartay.
Si loo xaqiijiyo xiriirka joogtada ah ee Puntland la wadaagto wadama Gobolka aysana ugu iman wax dib u dhac ah Xukuumadu Waxay Xafiisyo heer qunsuliyadeed ah ka furtay Magaalooyinka Nairobi, Addis Ababa & Jabuuti halka Dowlada Ethiopia Qunsuliyad ka furtay Magaalada Garoowe iyadoo la rajaynayo wadamada Kenya & Yaman inay iyaguna dhankooda ka furtaan Qunsuliyado gudaha Puntland.
Dowlad Deegaanka Somalida Ethiopia.
Wakhtiyadii hore Puntland lama lahaan jirin wax xiriir ah Dowlad Deegaanka Soomaalida Ethiopia marka laga reebo xiriirka ay la wadaagto Dalweynaha Ethiopia waxaana mararka qaar jirtay kala sheki weyn oo u dhexeeyey labada dhinac gaar ahaan dhinaca Amaanka, Markii ugu horaysay taariikhda Puntland Madaxweyne Faroole wuxuu socdaal ku tegay Jigjiga halkaas oo uu kula soo saxiixday Madaxweynaha DDSI heshiisyo dhowr ah oo bud dhig u noqday xiriirka labada maamul ee walaalaha ah.
Qodobada ay ku heshiiyeen waxaa ugu muhiimsanaa Iskaashi laga yeesho dhinacyada Dhaqaalaha & Nabad gelyada sidoo kale DDSI waxay balan qaaday inay sanad walba siin doonto deeq waxbarasho oo heer jaamacadeed ah arday reer Puntland taas oo u dhaqan gashay si wanaagsan.
Waxaa kale oo ay ku heshiiyeen si loo xoojiyo Ganacsiga & Isu socdka in laga furo xuduuda ay wadaagaan Furdo (Kastam) taas oo hada dhaqan gelinteedii marayso meel gebo gebo ah lana dhisay Gudi heer Wasiiro ah oo si wadajir ah uga shaqayn doona furitaanka furdadaas taas oo hadii ay hirgasho wax badan ku soo kordhin doonta dhaqaalaha una fududayn doonta Ganacsatada reer Puntland inay badeecadahooda u iibgeeyaan suuqyada Ethiopia halka ay u sahli doonta dhigooda DDSI inay shixnadahooda kana dhoofsadaan kalana soo degaan Dekeda Boosaaso.
Waan ku raad joognaa (Qawda maqashii waxna haw qaban).
Falanqeeye Idman Shiine Culay.
Beesha caalamku waxay ugu tabarucdaa sanad walba malaayiin Doolar si wax looga qabto baahiyaha Arrimaha biniaadanimada, Adeegyada Bulshada & Horumarinta Dalka Soomaaliyeed waxaana inta badan deeqahaas la soo mariyaa Hay’adaha qaramada midoobay & kuwo caalami ah maadaama aanay Dalka ka jirin Dowlad dhexe oo awood u leh inay gaarsiiso bulshadu adeegyada ay u baahan yihiin talaabadaas oo ka dhigtay joogitaanka Ururada gargaarka mid aan laga maarmi karin hayan door muhiim ah.
Puntland waxaa ka hawl gelayey Hay’ado fara badan oo isugu jira kuwa qaramada midoobay, kuwo caalami ah & kuwo maxali ah (Local NGO) kuwaas oo ay ka hawl galaan shaqaale Ajaanib & Soomaaliba leh, Nasiib daro intii u dhaxaysay 2007 ilaa 2008 Ururadii samafalku waxay noqdeen kuwo dhibane u ah weeraro ay u geystaan buracad hubaysan si ay u qafaashaan shaqaalaha ajaaniibta ah ugana qaataan lacago madax furasho ah.
Xukuumadii haysay hogaanka Puntland waxay ku guuladaraysaty inay falalkaas guracan wax ka qabato isku day walbana wuxuu noqday mid lagu fashilmo ilaa shaqaalihii Ajaanibta ahaa ee Dalka u joogay gacansiinta umadeena nugul laga qafaashay goobahooda shaqada taas oo horseeday in Puntland lagu qiimeeyo meel aan nabadgelyo ka jirin ama furin dagaal oo kale dhamaana hay’adihii isaga baxeen Dalka joojiyeena intooda badan mashaariicdii ay wadeen.
Jawaabta ugu fiican ee Saraakiishii amniga & Masuuliyiintii Xukuumada wakhtigaas kaga jawaabi jireen dhacdooyinkaas argagaxa leh waxay ahayd waan ku raad joognaa kooxihii burcada ahaa!!! lamana maqli jirin hadal ka danbeeya waxaana dhici jirtay mararka qaar in Ciidamo & saraakiil Dowladu u xilsaartay sugitaanka amaanka hay’adaha ay ku lug yeeshaan afduubka kadib markii ay waayeen mushaharkooyinkii .
Xukuumada Madaxweyne Faroole dadaal & Shaqo badan kadib waxay ku guulaysatay inay dib u soo celiso kalsoonidii lagu qabay Puntland iyadoo ku qancisay Hay’adaha gargaarka inay Dalka dib ugu soo laabtaan siina wadaan shaqooyinkii ay u hayeen bulshada dhamaysna tiraan mashaariicdii ay qabyada kaga carareen mana dhicin sidii caadada ahayd in la ugaarsado shaqaalaha caalamiga ah waxaana arkaysaa iyagoo si nabad ah u gudanaya waajibaadkooda shaqo ama suuqyada magaalooyinka u dhex maraya halka markii hore gaadiid dagaal & ciidamo badan lagu ilaalin jiray .
Saamaynta Puntland ku leedahay Siyaasada Soomaalida.
Wakhtiyadii hore Puntland ma ahayn mid awood weyn ku leh siyaasada Soomaaliya lagamana tixgelin jirin amase laguma soo marti qaadi jirin miisaska lagu falanqaynayo waxaana cadayn kuugu filan sida la isaga indho tiray in wax door ah haba yaraatee laga siiyo Heshiiskii Xukuumadii KMG ahayd ee Raysal Wasaare Nuur Cade & Isbaahaysigii dib u xorayanta ee lagu soo dhisay Xukuumadii midnimo Qaran ee uu hogaanka u qabtay Madaxweyne Shiikh Shiriif Sh Axmed.
Bilowgii Xukuumada Madaxweyne Faroole waxay dadaal u gashay sidii ay uga dhaadhacsiin lahayd doorka ay ku leedahay siyaasada Soomaaliya Beesha Caalamka & Siyaasiyiinta kale ee Soomaalida taas oo u horseeday inay dagaal siyaasadeed kala hortimaado Xukuumadii Midnimo Qaran .
Dadaal, Shaqo & Wakhti badan kadib Puntland waxay ku guulaysatay in beesha Caalamka & Soomaalida kaleba ay u aqoonsadaan mid xilkas ah aana sinaba looga maarmi karin miiskasta oo lagaga hadlayo arrimaha Soomaaliya iyadoo markasta la siinayey mudnaan gaar ah taas oo horseeday inay Puntland door lama ilaawaan ah ka ciyaarto sidii looga bixi lahaa marxaladii KMG loona heli lahaa Dowlad rasmi ah iyadoo Garoowe ku qabatay Shirarkii Dastuurka ee G1 & G2 oo miro dhalkoodii noqday Xukuumada Madaxweyne Xasan Shiikh Maxamuud.
Baahinta Nidaamka Federaalka.
Kadib markii umada Soomaaliyeed ku heshiisay in wadada keliya ee lagag bixi karo burburka markalena la isku aamini karaa ay tahay iyadoo Dalka laga raro nidaamkii Dowlad dhexe awooda siinayey loona guuro nidaamka Federaalka oo sahlaya in dhamaan Gobolada & Degmooyinka Dalka awooda lagu baahiyo.
Puntland waxay noqotay Maamul Goboleedkii ugu horeeyey ee dhisma & hooyada nidaamka federaalka iyadoo halgan ugu jirta sidii Gobolada kale loogu baahin lahaa nidaamka Federaalka si looga adkaado kuwa diidan nidaamkaas ee weli ku taamaya in awooda Dowlada dhexe la isugu geeyo hal maqaalo oo qura .
Puntland waxay kaalin lama ilaawaan ah ka soo ciyaartay dhismihii Maamulka Jubaland iyadoo u fidisay taageero dhaqaale, mid farsamo & mid diblumaasiyadeed ilaa ay khasab ku noqotay Dowlada Madaxweyne Xasan Shiikh oo in mudo ah diidanayd aqoonsiga Jubaland ugu danbayntii inay la gasho heshiis .
Gunaanad.
Muwaadin kastaa waa dareemi karaa Guusha Madaxweyne Cabdiraxamaan Sh. Maxamed Maxamuud ka soo hooyey siyaasada Arrimaha Dibada Puntland isagoo gaarsiiyey meel aanay weligeed gaarin taas oo horseed u noqotay iskaashi, wada shaqayn & Is fahan aynu la wadaagno aduunyada inteeda kale.
Guul Eebe.
Shiine Culay
Qoraa, Falanqeeye & Saxafi madax banaan
Facebook: Prince Shiine Culay | Tiwtter: @Shiinculay | Blog: sculay.wordpress.com E: Shiine.culay@gmail.com
=============================
QORAAGA AYEY U GAAR TAHAY QORAALKAAN LOOMAMA FASIRAN KARO TAN RAXANREEB.COM CIDII RABTA IN AY SI GAAR AH MAQAAL AMA FIKRAD U SOO DIRTO RAXANREEB WAXAA LOOGU SOO HAGAAJIN KARTAA ADMIN@RAXANREEB.COM
Use Facebook to Comment on this Post
