Qardho & Gaalkacayo Qaylo dheeraa! Ma Saxan saxo roob baa ku saaqday?
Shiine Culay
shiine.culay@gmail.com
Luulyo 17 2013
1991 Markii ay burburtay Dowladii dhexe ee Soomaaliya laguna guuldaraystay dadaalkasta oo dib u heshiineed si Dalka loogu dhiso Dowlad dhexe oo soo celisa kala danbayntii & Xasiloonidii, Dadweynaha ku dhaqan Gobolada Bari, Nugaal, Mudug, Sool & Sanaag waxay ku heshiiyeen sanadkii 1998 inay dhistaan Dowlad Goboleed si loo soo cesho kala danbayntii maamulka & Nabadgelyada.
Xukuumadii Madaxweyne Ahn. Cabdulaahi Yuusuf 1998 – 2004.
Dadaal dheer kadib waxaa lagu guulaystay in la dhiso Maamul Goboleed loogu wanqalay (Puntland) waxaana Madaxweynihii ugu horeeyey loo doortay AH. Cabdulaahi Yuusuf Axmed iyadoo Hay’adihii markaas la asaasay mudada xil hayntoodu ahayd 3 sano oo ku eg 2001.
Xukuumada Yuusuf waxaa horyaalay caqabado waaweyn sida Maamulka oo ahaa ban ka ood (Curdin), Hay’adihii Dowlada oo aan dhisnayn, Amaanka oo ahaa mid aan hagaagsanayn, Kaabayaasha dhaqaale oo aad u liitay, Maleeshiyaad beeleed fara badan oo meelkasta dhooban & Dadka oo aan khibrad fiican u lahayn Nidaamka Maamul Goboleed.
Iyadoo ay jireen caqabadahaas badan Xukuumadii curdinka ahayd waxay ku guulaysatay inay dhisto Ha’aydihii Dowlada, Xaqiijiso Amaan la isku halayn karo, Maamulka ku haabiso goobo badan.
Nasiib daro xilkii wuxuu ka dhamaaday iyadoo aan wax talaabo ah u qaadin sidii Dalka looga hirgelin lahaa hanaanka Asxaabta badan si loogu soo doorto Xukuumadii iyada bedeli lahayd marka laga yimaado Dastuur qabyo ahaa oo ay soo diyaariyeen gudi uu madax ka ahaa Siyaasiga Maxamed Cabdi Yuusuf Gaagaab oo wakhtigaas xubin ka ahaa Golihii Wakiilada.
27 Jun, 2001 Golihii Wakiiladu iyagoo ka duulaya dhamaadka wakhtigii hay’adihii Dowlada waxay go’aan ku gaareen inay Dowlada u kordhiyaan 3 sano oo cusub go’aankaas oo uu qalinka ku duugay Madaxweyne Yuusuf waxaase si weyn uga horyimi Gudoomiyihii Maxkadama sare Yuusuf Xaaji Nuur oo taageero ka helayey qaar ka mid ah Isimada talaabadaas oo Dalka u horseeday qalalaase siyaasadeed & Dagaal sukeeyo oo dhiig badani ku daadatay lagana dhaxlay dib u dhac baahsan & kala daadsanaan.
Xukuumadii Madaxweyne Cade Muuse 2005- Jan 2009.
Dhamaadkii 2004 Madaxweyne Cabdulaahi Yuusuf waxaa loo doortay Madaxweynaha Soomaaliya waxaana xilkiisii si ku meel gaar ah ula wareegay Maxamed Cabdi Xaashi oo ahaa Ku xigeenkiisa iyadoo Jan, 2005 Dalka laga qabtay Doorashooyin taas oo uu ku guulaystay Gen. Cade Muuse.
Xukuumadii Gen. Cade waxay haysatay fursado ka fiican kuwii ay haysatay Xukuumadii iyada Xafiiska ugu horaysay ugu yaraan waxay la wareegeen wadan uu ka jiro kala danbayn, leh Hay’ado Dowladeed oo dhisan, Shacab u ooman Isbedel & iyadoo laga soo kabtay dagaalkii sukeeyo Dalkuna uu ka baxay qalalaasihii siyaasadeed oo ragaadiyey horumar balaaran oo la gaari lahaa.
Rajo kasta oo laga qabay Xukuumada Gen. Cade waxay isku soo gurtay mudo gaaban kadib markii Amaankii faraha ka baxay, Ciidamadii Dowladu kala daateen, Hay’adihii Dowladu noqdeen kuwo fadhiid ah, Dalkii uula degay sicir barar baahsan ilaa ugu danbayntii Somaliland ka faro maroorsatay Puntland caasimadii Gobolka Sool ee Laascaanood.
Waxaa yaraatay kalsoonida Beelaha qaar ku qabeen Xukuumadaas kadib markii Ciidamadii Dowladu dagaalo hubaysan la galeen qaar ka mid ah beelaha Puntland.
Xukuumadii Madaxweyne Faroole Jan 2009 – ___?
Doorashooyinkii 2009 waxaa ku guulaystay Madaxweyne Dr. Cabdiraxmaan Sh. Maxamed Maxamuud (Faroole) kaas oo mudo kooban dabadeed soo dhisay Xukuumada hada xafiiska joogta.
Xukuumada Dr. Faroole waxay talada Dalka la wareegtay iyadoo ay jirtay kala daadsanaan weyni, Ciidamadii Dowlada oo kala yaacay, Hay’adihii Dowlada oo fadhiid ah, Dhaqaalaha oo aad u liita, Caasimadii Gobolka Sool oo ka maqan gacanta Puntland & Kalsoonida beelaha qaar ku qabaan Dowlada oo wiiqantay waxa keliya oo ay ku macasalaamaysay Dowladii ay xilka kala wareegtay waxaa ugu muhiimsanaa deymo xad dhaaf ah.
Mudo yar gudaheed waxaa la diyaariyey miisaaniyad isu dheeli tiran, waxaa la soo ururiyey firxadka Ciidamadii kala bay hoofay, Waxaa boorka laga jafay Hay’adihii Dowlada oo ku suntanaa wax qabad la’aan, Waxaa la wiiqay musuq maasuqii, Waxaa la bilaabay Geedi socodka Dimuqraadiyada & Dib u heshiisiinta beelaha wax kala tabanayey.
Geedi socodka Dimuqraadiyada.
Xukuumada Dr. Faroole waxay ku guulaysatay inay furto albaab ay furi waayeen Xukuumadihii uga horeeyey Xafiiska waxay ku dadaashay sidii ay Dalka ugu soo dabaali lahayd hanaanka Xisbiyada badan oo ahaa mid loo qabo hamuun lana aaminsanaa in lagu gaari doono horumar fiican & maamul suuban.
Go’aanka Dowladda.
Go’aanka Madaxweyne Faroole ku hakiyey Doorashooyinkii Golayaasha Deegaanka waa talaabo dhiiri gelin mudan oo loo qaaday dhinaca saxda ah wuxuuna muujiyey bisayl siyaasadeed iyo sida ay uga go’antahay inuu Dalka ka badbaadiyo waxkasta oo u keeni kara qalalaase .
Sheki kuma jiro mucaaradada looga soo horjeedo Dimuqraadiyada inay ku jiraan gacmo shisheeye oo ka faa’iidaysanaya sidii ay Puntland uga hurin lahaayeen colaad una fashilin lahaayeen xasiloonida & Deganaanshaha ka hana qaaday mudadii burburka waxaana tusaale kuugu filan sida ay uga hadleen dhacdooyinkii shalay warbaahinta ku hadasha afka Dowlada Federaalka gaar ahaan webka Radiomuqdisho.net, Xildhibaana ka tirsan Baarlamaanka Soomaaliya oo jooga gudaha Puntland kuwaas oo qaarkood si weyn loogu tuhmayo in jeebabka loo soo buuxiyey & Hanjabaadaha is daba jooga ah ee ka imanaya Maamulka Somaliland.
Qardho & Gaalkacayo Qaylo dheeraa.
Puntland waxay ka koobantahay 37 degmo oo u qaybsan sadex kooxood oo kala ah A, B & C waxaana lagu kala qiimeeyaa Degmo kasta inta ay baaxadeedu le’eg tahay, Degmooyinka A waxaa ah dhamaan magaalo madaxyada 8 Gobol ee ay Puntland ka kooban tahay.
Maalinimadii shalay waxaa rabshaduhu ka dhaceen Degmooyinka Gaalkacayo & Qardho halka inta kale Degmooyinka Puntland deganaayeen, Waxaad ka daalacan kartaa inta badan mareegaha (Website-yada) ama wararka tooska laguugu soo tebiyo Qardho Mudaharaad Dowlada looga soo horjeedo baa ka dhacay, Gaalkacayo Shir lagu diidan yahay Xisbiyada Siyaasada baa ka qabsoomay, Odayaasha Qardho waxay ku baaqeen in bisha July Isimada Puntland shir isugu yimaadaan, Qardho & Gaalkacayo waxaa ka socda shirar taxane ah oo Xukuumada looga soo horjeedo, Mucaaradka xoogiisu wuxuu joogaa Qardho & Gaalkacayo.
Marka aad intaas maqasho bal is weydii labada Degmo maxay arkaan oo aysan arag 35 Degmo ee kale? Waxgaradka Puntland ma labadaas Degmo bey ku noolyihiin oo inta kale maxaasta baa la isugu geeyaa? Mise waxay u xilsaaranyihiin Arrimaha Siyaasada oo dadka inta kale shaqooyinka kale bey qaabilsanyihiin? Xukuumada miyaysan labada degmo ku lahayn xubno? Mise waa Ohia-dii Puntland? Waa su’aalo marar badan aad is weydiin karto Hadii aad si fiican maskaxda uga shaqaysona si sahlan waxaa kuugu soo baxaysa jawaabta..
Yaa diidan Dimuqraadiyada.
In badan oo aan anigu ka mid ahay ma soo dhoweyn qorshaha Xukuumada laakiin waxaa hubaal ah xoogagii ka soo horjeeday qorshahaas inaysan lahayn ujeedo midaysan, qaar waxay aaminsanaayeen in Dowladu daacad ka ahayn arrinta, qaar waxay aaminsanaayeen in qorshahani ceel dheer ku ridayo han siyaasadeed oo ku jiray, qaar waxay u arkayeen fursad ay ku fashilin karaan Waxqabadka Dowladda, Halka inta badan ay aaminsanaayeen kursi iyaga u xayn daaban in Faroole banaanka soo dhigayo.
Hogaamiyayaasha ka soo horjeeday hirgelinta Hanaanka Asxaabta badan ayaa isugu jiray kuwo horay uga soo qabtay Maamulka xilal kala duwan halka qaar ay ahaayeen kuwo ku cusub masraxa siyaasada oo hada quudaraynaya inay soo fuulaan .
Inta badan waxay ka soo jeedaay Degmooyinka Gaalkacayo & Qardho taas oo keentay markale su’aasha ah “Maxaa ku dheerad ah”? Maxaase ka dhigay dhamaantood rag ka soo jeeda Degmooyinkaas? Mise Saxan saxo roob baa ku saaqday! (Saxan saxada waxaa la dareemaa marka roobku soo dhow yahay marka waxaan ula jeedaa malaha kursigii baa u soo dhowaaday).
Tare ama Mado .
Tare ama Mado waa kelmado la adeegsado marka Geelashu ceelsha isugu yimaadaan ama wuxuun la qaybinayo micnaheeduna waxa weeye in la dhowro nidaamka oo Geelba markiisa ceelka ka cabo markaas kadibna Geela ku xiga uu darka u baneeyo.
Xirmo: Reer Guuraagu wuxuu u adeegsadaa erayga Xirmo marka Qoys ama Beeli meel uun sida Ceel ama dhul daaqsimeed xirmaysato oo u diido xoolaha inta kale in laga waraabiyo ama loo daaqsin geeyo .
Hogaanka Puntland.
Dad badan oo ka mid ah reer Puntland waxay aaminsanyihiin in kursiga ugu sareeya Puntland uu beelo gaar ah u xirmaysan yahay ayna iyagu mado u galaan, Hadaba aan is weydiino shekigaas maxaa keenay? Maxaase ka jira? xiriir intee le’eg buuse la leeyahay diidmada Dimuqraadiyada?.
Shekiga maxaa keenay? Shekiga waxaa keenay sadexda Madaxweyne ee soo maray Puntland dhamaantood waxay ka soo kala jeedaan Gaalkacayo, Qardho & Garoowe .
Maxaase ka jira?
Waxaa la aaminsanyahay inuu jiray is fahan & is gaashaan buuraysi u dhexeeyey beelaha Gaalkacayo & Qardho kaas oo soo bilaabmay wakhtigii Madaxweyne Cabdulaahi Yuusuf & Gudoomiyihii Jabhada GPB heshiiska kala saxiixdeen.
Markii heshiiskaas la kala saxiixay dadka qaar waxay qabaan tuhun ah in AHN. Madaxweyne Yuusuf oo markaas rajo ka qabay in loo doorto hogaanka Soomaaliya uu u balan qaaday Gen. Cade inuu ku taageeri doono sidii isagana loogu dooran lahaa Madaxweynaha Puntland.
Maxamed Cabdi Xaashi oo looga adkaaday Doorashadii dhacday 2005 wuxuu dhowr jeer sheegay in doorashadaas la isku baahaystay ayan lug weyn ku lahayd dowladii Federaalka ee uu markaas hogaanka u hayey Madaxweyne Yuusuf.
Markii Gen. Cade xilka qabtay wuxuu u magcaabay Wasiirkiisa Maaliyada Maxamed Cabdi Yuusuf Gaagaab oo ka soo jeeday Gobolka Mudug waxana la rumaysan yahay magcaabistiisu inaysan si caadi ah ama go’aan Madaxweyne Cade u gaar ku iman .
Iyadoo uu jiro is gaashaan buuraysigii Qardho & Gaalkacayo oo ka soo bilaabmay heshiiskii GPB & Xukuumada, Waxaa soo galay wakhtigii doorashada Puntland sanadkii 2009 doorashadaas oo ay isku soo sharaxeen rag badan oo quudaraynayey inay qabtaan hogaanka Puntland.
Markii la galay ololihii doorashada waxaa soo baxay kala sheki u dhexeeyey Xukuumadii Gen. Cade & Musharaxiintii kula loolamaysay Xafiiska taas oo sababtay inuu soo dhex galo Madaxweynihii Dowlada Federaalka Soomaaliya hase ahaatee musharaxiintu waxay aaminsanaayeen Dowlada Federaalku inay ku taageerayso Xukuumada sidii ay markale Xafiiska ugu soo noqon lahayd taas oo dhabada u xaartay in wax is afgarad ah laga gaari waayo kulan ka dhacay xarunta Madaxtooyada .
Xulufada Qardho & Gaalkacayo doorashadii 2009 ma noqon kuwo si weyn isugu xiran sababta oo ah labada dhinacba waxaa ka soo baxay rag han siyaasadeed ka qabay hogaanka Puntland waxayse bilaabeen wakhtigaas dacaayad ah in beesha Garoowe ay doonayso inay xilka qabato iyadoo aaminsan in Xukunku Meerto yahay.
Waxaan xasuustaa mid ka mid ah Tixo wakhtigaas la isugu diri jiray SMS-ka kaas oo ahaa:
• Adeer Arrintu Tare maaha
• Tolka kale Iloow maaha
• Toban soo sharaxa maaha.
Cidii tixdaas tirisay ugama dan lahayn inay ku muujiyaan sida ay uga soo horjeedaan in kursiga Puntland loo galo Tare ama Mado balse waxay ku doonayeen inay iskaga riixaan musharaxiinta reer Garoowe oo ay u arkayeen khatarta ugu weyn ee tartanka kaga guulaysan karta waana tusaale fiican oo kuu cadayn kara sida kursiga Puntland tare ahaan loogu jiro.
Ololaha hada socda.
Hadii aad eegto siyaasada Puntland ee wakhtigan waxaa kuu soo baxay inay jirto xulufo la mid ah tii ka dhalatay heshiiskii GBP & Xukuumadii wakhtigaas oo ay hada ku wada jiraan Gaalkacayo & Qardho marka aad aragtid sida wada jirka ah ee ay ugu soo horjeesteen Nidaamkii Dimuqraadiyada & sida ay isaga kaashaanayaan shirarka joogtada ah ee lagu xagal daacinayo qorshyaasha Dowladda.
Dimuqraadiyad wax lagu waayey 66- Xildhibaan laguma heli doono.
Hadii laga soo horjeestay Nidaamka Dimuqraadiyada oo qof walba xaq u siinayey inuu soo doorto cidii isaga meteli lahayd ama uu fursad u helo uu ku soo bandhigo kartidiisa si uu codad uga helo bulshada inteeda kale oo loo sacabo tumayo in dib loogu laabto hoolkii Baarlamaanka oo ay fadhiyaan 66 Xildhibaan.
Waxaan xasuusin lahaa inta aaminsan inay kursiga ku fuuli karaan short cut ama Tare oo Aqalka Baarlamaanku uu u dhaamo hor istaaga shacabka inay isku dhufsadeen xisaab khaldan wixii ay ku waayeen dimuqraadiyadna aysan ka heli doonin Hoolka Baarlamaanka.
Gunaanad.
Gebo gebadii Waxaan bulshada reer Puntland xasuusin lahaa inuu jiro cadow diidan xasiloonida & horumarka ay gaareen mudadii burburka kuna mashquulsan markasta sidii uu u burburin lahaa guulaha ay ku naaloonayaan.
Waxaa tusaale idiin ku filan sida la isugu baahaystay sidii loo hor istaagi lahaa Shacabka Reer Jubaland oo iyagu sideena oo kale tashatay goostayna inay ka baxaan dib u socodnimada .
Waxaan idiin ku baaqayaa inaad ilaa shataan xasiloonidiina ogaataana inaad tihiin dad walaalo ah oo aan meel kala tegi doonin dhib & dheef, Waxkasta oo dhibaato keeni karana aad ku dhamaysataan wada hadal & Isu tanaasul.
Sidoo kale waxaan idiin ku baaqayaa inaad la shaqaysaan Dowladiina sharciga ah ee haysata mande-ka ee aanu idiin ka war xumayn siyaasi jago doon ah ama shakhsiyaad dano gaar ah wata .
Dowlada waxaan ku hambalyenayaa dadaalka & dhabar adayga ay muujisay waxaana leeyahay nin xil qaaday eed qaad waxba ha niyad jabinina waxkastaana waa qadarta Eebe idinkaa la idiin doortay oo Dalka dhan masuul ka ah ee yaanu idin niyad jebin nin aan la dooran oo gurigiisa keliya masuuliyadi ka saaran tahay .
Tixda Gabay hidaan u lahaa oo Gorfayn jiraye
Gacaylkiyo xigtada waan kula tashaa Gugan maanta ahe .
Guul Eebe & Horumar waara.
Shiine Culay
Qoraa, Faaloode & Saxafi madax banaan.
Facebook: Shiine Culay Follow on Twitter: @Shiineculay E. shiine.culay@gmail.com
========================================
QORAAGA AYEY U GAAR TAHAY QORAALKAAN LOOMAMA FASIRAN KARO TAN RAXANREEB.COM CIDII RABTA IN AY SI GAAR AH MAQAAL AMA FIKRAD U SOO DIRTO RAXANREEB WAXAA LOOGU SOO HAGAAJIN KARTAA ADMIN@RAXANREEB.COM
Use Facebook to Comment on this Post
