Madaxweyne Faroole: Geesi Go’aan Adag
Shire Sumba
shiresumba@yahoo.com
Luulyo 14 2013
Marka bulsho meel deggan loo bandhigayo ama la doonayo in baro wax ku cusub, waxaa caada ah in ay bulshadaas ka dhiidhiso arrinta ku cusub. Waxaa caada ah inay ka hor yimaadaan arrinta ku cusub, oo ay weliba ka dagaalamaan. Waxaa taas kuu cadaynaya sooyaalkii la soo maray. Bal dib u jaleec dal walba iyo bulsha walba ee maanta harsaneysaneysa doorashada halka cod iyo dimuqraadiyada
Sanadihii lixdameeyadii markii la yiri ha la qoro af-soomaali, iyadoo la isticmaalayo farta laatiinka waxaa ka soo horjeestay dadkii Soomaaliyeed oo u haystay far Soomaaliga oo lagu af laatiin inay la midtahay dadka oo la gaaleysiinayo. Waxaa u daatay dhiig. Waxaa dhacay mudaaharaadyo badan. Laakiin mar danbe ayey dadka Soomaaliyeed baraarrugeen; waxayna garteen in far walba la isticmaali karo balse aysan diintaada waxba ka bedeleyn.
In yar haddaan taariikhda dib u jaleecno, wadamada hoggaanka u haya doorashada iyo dimuqraadiyada, waxaa ognahay inay dhiig fara badan u soo daadiyeen, in dad badan naftooda ku waayeen, iyadoo ay qaarna diidanyihiin doorashada iyo dimuqraadiyada, qaarna ay taageersanyihiin. Waxaan waqtigan la joogaa aragnaa waxa ka socda dalka Masar in madaxweynihii la doortay xukunka laga tuuray, iyadoo dad badan dhiig u daadiyeen.
Dowladdaha Yurub iyo Ameerika waan ognahay inay dad tira badan naftooda iyo dhigooda ku waayeen sidii ay dalkooda ugu soo dabaali lahaayeen doorasho iyo dimuqraadiyad. Waan oganahay in la raday boqotooyadii Farance, Ruushka iyo shuucayadii ka talin jiray Yurubta Bari si dimuqraadiyad loo gaaro. Haddaba talaabada uu madaxweyne Faroole u qaaday dhinaca dimuqraadiyada waxba kama duwana kuwaas aan soo sheegay waayo labadaba waxaa ka hor yimid xoogag diidan in hal cod wax lagu doorto.
Go’aanka Madaxweyne Faroole
Go’aanka uu madaxweyne Faroole qaatay, ahna in dib loo dhigo doorashada waxaa nooga soo baxaya dhowr qodob;
- Madaxweyne Faroole inuu yahay nin bislaaday oo ruug-cadaa ah, mas’uul ah, oo xil qaad ah, islamarkaasna awooda inuu dadka iyo dowladda Puntland hogaamiyo, iskuna hayo, kana shaqeeyo midnimadooda.
- Inuu yahay nin nabad jecel, oo aan dooneyn dhiig daata.
- Inuu yahay nin ku kalsoon naftiisa, dowladiisa iyo dadka Puntland, islmarkaasna ay ka dhabtahay doorashada iyo isbedel lagu sameeyo Puntland.
Sida ku cad taariikhda, koba waa heer, oo aan ula jeedo, maanta wuxuu madaxwyne Cabdiraxmaan Faroole qaaday talaabadii ugu horeysay ee loo qaado dhinaca doorashada. Waa tilaabo taariikhi ah, oo marar badan la xusi doono, lana xasuusan doono.
Bal ka warama hadduu madaxweyne Cabdiraxmaan Faroole isna qaadi lahaa tallaabo lid ku ah arrinta ay sameeyeen kooxda Qardha joogta, oo amar ku siin lahaa ciidanka Puntland in xoog kula dagaalamaan kooxdaas ama uu ciidan u diro goobaha ee lala leeyahay waxbaa ka dhacay.
Wixii Cusub Bulshada Waa ka Baqdaa
Saykoloji ahaan, waa wax dabiici iska ah in bina-aadamka markay food-saaraan ama ay la kulmaan wax ku cusub noloshooda, deggaankooda ay ka dhiidhiyaan, ka baqaan, kana hortagaan. Maanta bulshada reer Puntland waxaa ku cusub, oo aanay weligood dhadhamin wax la yiraahdo dimuqraadiyad, wax la yiraahdo doorasho; waana markii ugu horeysay oo la isku dayo. Sidaas darteed, la yaab ma leh in dad badan kacdoon sameeyo, sidii lixdankii looga soo horjeestay qorista far soomaaliga si la mid ah. Sidaad darteed la yaab ma leh in bulshada ay qaldaan kooxo adeegsanaya magaca qbiilka, oo ay ku abuuraan baqdin iyo in reer hebel aysan dan ugu jirin doorashada.
Laakiins waxaa arrintan dab ku shidaya kooxo huwan magac qabiil, oo aanay u muuqan halka la tiigsanayo. Waxaa u muuqda reer hebel; waxaa ka buuxa jago jaceyl iyo hinaas daran. Waase laga guulaysanayaa. Inshaa Allaha; waxaana guuleysayanaya waxay dadka rabaan.
Taariikhda Ayaa Xuseysa Madaxweyne Faroole
Hubaal waxaa ah in talaabada uu qaaday madaxweyne cabdiraxmaan Faroole ay taariikhda xuseyso. Inuu muuqaalkiisa iyo magaciisa ka muuqan doono buugaagta taariikhda, sababtoo waa hoggaamiyihii ugu horeeyey ee bulshada reer Puntland u soo bandhigay doorasho furan oo ku saleysan dimuqraadiyad. Weli marna kama dhicin taariikhda Puntland ilaa iyo iminka inta la ogyahay in dadka loogu yeero doorasho
Wuxuu waddo u furtay dowladda Puntland, welibana u fududeyneysaa xukuumadaha soo socda in doorasho ay ka dhici karto Puntand, islamarkaana ay dadk Puntland diyaar u yihiin inay ka qayb qaataan doorashada
Tusaale u ah Soomaaliweyn
Talaabada ay qaaday dowladda Puntland waxay tusaale u tahay dowladda dhexe ee Xamar fadhida. Waxay u direysaa farriin ah in iyagana laga rabo inay qaadaan talaabo ay dadka ku siinayaan codkooda inay dhiibtaan. Si looga fogaado shilka ka dhacay Puntland waa in ay dadka siiyaan waxbarasho iyo warbixino ku saabsan
Saameynta Qabiilka
Weli Soomaaliya oo dhan iyo sidoo kale bulshada reer Puntland waxaa doorashada iyo dimuqraadiyada iyo diintaba ka weyn, oo ka awood badan qabiilka. Taa waxaa kuu cadeyneysa ilaa immisa ku oo qof oo Soomali ah baa qabiil dartiis naftooda u waayey?, oo weliba qabiilkaas ay u dhinteen aanay u war heyn ama uga mahadcelin ama dadkii ay ka dhintaan ay meelaha weli ku rafaadayaan, oo qabiilkii ay u dhinteen uusan waxba u qaban.
Marka hore qabyaalada siyaasadeysan waa in xal loo helaa, xalkaasna wuxuu ku jiraa horumar dhaqaale iyo waxbarasho oo la helo.
Lixdan iyo Lix Oday Miyaa Wax Inoo Dooran?
Waxaan reer Puntland weydiinayaa, madaxweyne Cabdiraxmaan Faroole wuxuu qaaday talaabo geesnimo leh, oo aysan xataa isku dayein kuwii ka horeeyey, isagoo leh ha laga baxo doorashada odyada.
Ma waxaan rabnaa 66 oday oo inta hal qol isku soo xira in ay aayatiinkeena go’aan ka gaaraan, oo ay doortaan hadba qofkii musharax ah ee lacag badan ku bixiya doorashada, mise waxaanu baahanahay in aan ka gudubno, oo aan annaga gacanteednna ku doorano qofkii aan dooneyno, oo aan isleenahay wuxuu Puntland u hogaaminaya horumar iyo barwaaqo? Waxaa ila habboon in ololaha doorashada la taageero, si loogu gudbo marxalada ku xigta ee ah doorashad madaxwnanimada.
Wacyi Gelin
Dowladda Puntland waxaa looga baahanyahay wacyi gelin ballaaran, oo idaacadaha maqalka iyo muqaalka, wargeysyada, iskuulada, masaajidada iyo goobaha ay dadka isugu tagaan inay ka jeediso, oo ay dadka barto macnaha doorashada iyo qiimaha ay leedahay qofka inuu doorto cida ama qofka uu isleeyahay dalka iyo dadka wuu hogaamin karaa.
Mid kale waxay tahay, si ay buslahda ugu bislaato doorashooyinka waa inay helaan ilo-wareedyo iyo warbixino waafi ah oo kordhisa aqoontooda ku saabsan dimuqraadiyada iyo doorashada.
Dhoola Cadeynta Nacabka Puntland
Mar aan dulmaray websityada isku baheystay cadowtinimada iyo burburinta Puntland waxaa qaarkood iiga muuqday farxad iyo reynreyn iyo in loo sacabo tumayo shilkii ka dhacay Puntland iyo doorashada dib loo dhigay. Shaki kuma jiro, doorashada Puntland waa ay dhaceysaa Inshaa Allaah, waxa kale oo aan shaki ku jirin websityada u sacaba tumaya dhibta ka dhacday Puntland, tooda ha ka tashteen, oo ha ka fekereen, waayo gurigga deriskaaga ah hadduu gubanayo, waa ay adgtahay inaad dabkaas ka badbaado.
Mareegaha qoraya hadalada jees-jeeska ah ee lagu xumeynayo shilkii ka dhacay Puntland amay u wanaagsanaan laheyd inay qoraan war dhab ah, oo ay ka fogtahay caadifad qabiil iyo xumaan, saa taas bay dan ugu jirtaa, balse ha ogaadeen, qabiil waa wax xun, iyagana yeesan moodin inay ka badbaadayaan xumaanta qabiilka.
Guntii iyo gebagabadii waxaan leeyahay reer Puntlan maanta adinka ayaa la idiin hanweynaa, oo adduunka oo dhan, weliba intuu madaxweyne Faroole xukunka joogay, si gaar ah baa isha loogu hayey, waxaanna laga sugayey inay hormood ka noqdaan isbedelka weyn ka socda Soomaaliya. War waa in nabada la ilaaliyaa, oo weliba lala shaqeeyaa dowladda
Wax weliba waqti bay leeyihiin, waqtigii doorashada Puntland waxaad modaa in aan la gaarin, laakiin waxaan rabaa inaan hoosta ka xariiqo madaxweyne Cabdiraxmaan Faroole inuu qaaday talaabo geesinimo leh ee uu ku badbaadiyey dadka iyo dowladda Puntland. Walee waa geesi go’aan adag qaatay.
Shire Sumba
shiresumba@yahoo.com
========================================
QORAAGA AYEY U GAAR TAHAY QORAALKAAN LOOMAMA FASIRAN KARO TAN RAXANREEB.COM CIDII RABTA IN AY SI GAAR AH MAQAAL AMA FIKRAD U SOO DIRTO RAXANREEB WAXAA LOOGU SOO HAGAAJIN KARTAA ADMIN@RAXANREEB.COM
Use Facebook to Comment on this Post
