Halkee Caasumad U Qalanta?
Maxamuud Xassan Xuseen
mahamuud18@gmail.com
Maajo 06 2013
Waxaan mar walba is weydiiyaa tolow ma adiga ayey kugu keli tahay mise waa lugula qabaa. Soomaliya oo la rabo in ay nabad iyo barwaaqo kusoo noqoto sababta loogu doortay Muqdisho inay caasimad usii ahaato.
Qof walba oo damiir iyo danqasho wadaninimo kujirto waa inuu ka fikiraa halka nalaga haysto oo ay wax inooga hagaagi la’yihiin. Aniga oo taa ka duulayo ayaa waxaan mar kasta is weydiiyaa su’aalo badan oo ay kamid tahay tan kor ku xusan, maadaama aan ku taamaayo mar keliya in aan arko Soomaaliya oo nabad ah oo aan ku noolaan karo aniga iyo dhamaan Soomaali oo dhan. Sababtoo ah aniga iyo malaayiin kale maba aanan arag Soomaaliya oo dowlad ah, waxaan ka aheyn iney sheeko nagu soo gaarto, ama aan kadaawano video laga duubey waagii dowladu ay jirtey.
Hadaan Soomaali nahay waxaa inagu dhacay jab iyo khasaaro umad ku dhaca kii ugu weynaa. Waxaa ugu weyn oo aan weynay ilaa hadana la’nahay waa dowlad caadil ah. Taas waxaa raaca in kumanaan qof oo Soomaali ah dhinteen, malyuumaad hanti ah baaba’day, dalkii khayraadkiisii la bililiqeystay, oo manta qof walba oo Soomaali ah meel walba uu dunida ka joogo uu sumcad sidaa u weyn ku heysan maadaama uu wadankeena ku caanbaxay fowdo iyo daganaansho la’aan. Hadaba, hadii aynu dooneyno inaan ka kabano jabkaas iyo masiibadaas inagu habsatay waa in nalaga helaa dad daba gala halka nalaga heysta oo ay wax ka toosi la’yihiin.
Dhamaan hadaan Soomaali nahay, waxaan wada qirsanahay inaan dhexdeena is dulminay oo midba midka kale lugooyadiisa ka shaqeynayey. Sidoo kale waxaan la wada soconaa in magaalooyinka ugu waaweyn wadanka uu kadhacay isku xadgudubyadii ugu darnaa oo loogu geystay dadka qaarkiis ama dadkii wada daganaa . Magaalooyinkaas waxaa ka mid ah Muqdisho, Hargeysa, Kismayo, Gaalkacyo, Baydhabo, Beledweyn iyo megaalooyin kale oo aynaan ogeyn balse eebe kaliya ogyahay.
Hadaan sigaar ah usoo qaato magaalada Muqdisho, iyadu waxay aheyd xaruntii wadanka somaaliya, waxaana ku burburay dowladdii Soomaaliyeed waxaa ka dhacay qaxii ugu weynaa oo umadda Soomaaliyeed qaxdo. Sidoo kale waxaa Muqdisho kadhacay dhacii iyo boobkii ugu badnaa ee hantidii qaranka iyo weliba mida gaarka loo leeyahay oo ilaa hadana weli taagantahay, waxaa lagu dilay oo dhiigoodu si xaq daro ah loogu daadshay dadkii ugu tiro badnaa. Laga soo bilaabo xilligii dowladii dhexe dhacday ila hada oo lajoogo weli waxaa ka socdo daadashada dhiig muslim oo aan waxba galabsan iyo heysashada hantida gaarka loo leeyahay. Intaasi waxaa sii raaca kufsiga lagu la kacaayo dumar masaakiin ah oo aan isdifaaci karin.
Dhamaan intaas Muqdisho kadhacay amaba hadaba ka soconaya waa macquul inay magaalooyinka kale qaarkood ee Soomaaliya ka dheceen, balse halkaan waa meesha aynu rabno in dalka aan hurmuud uga dhigno mar labaad, iyadaana ugu sidatay hogaanka inta xun welina u haysata. Su’aashu se waxey tahay magaalo ay doontaba ha noqotee, meel dhiig muslim aan waxba galabsan lagu daadshay, ama se dulmi dad masaakiin ah loogu geystay, ma istaahishaa in xarun iyo saldhig looga dhigo Soomaaliya cusub oo hada la dhisaayo, iskaba daa Muqdisho oo inta xun oo dhan ugu horeysee?
Waa muhiim in diinta aynu heysano ka barano oo aynu kala soo dhex baxno wixii danteena ah, balse taa laftigeedu fikir iyo garasho ayey ubaahantahay. Sidaan qiyaasaayo, kuligeen waa aynu wada maqalney qisada ninkii sagaal iyo sagaashanka qof dilay oo intuu nin wadaad ah u yimid yiri towbad ma ii furantahay markuu wadaadka maya yirina asagii boqol uga dhigay. Hada faham ninka inuu eebe u noqdo ayuu doonayaaye, lana barbar dhig inay Soomaalina dowlad hesho ayey dooneysaayee. Ninkii asaga ahaa oo weli rajo dhigin ayaa wadaad kale utagay oo isla su’aashii weydiyey. Wadaadkii kale wuxuu uu yiri towbad waa kuu furantahay balse shuruudo ayuu ku xiray. Talooyinka wadaadka ninkii u soo jeediyey waxay ahaayeen inuu eebe u noqdo oo uu ka towbad keeno danbiga uu galay, iyo weliba in meesha uu danbiga iyo dhiiga badan ku galay ka tago oo iskaga cararo. Ninkii taladii wadaadka wuu qaatay, asagii oo jidkii kusii jira ayuuna dhintay sidaas awgeed na janadii ku muteystay.
Hada ogsoonoow ninka sababta uu janada ku muteystay waa marka hore, asaga oo towbad keenay, mida kalena in uu ka tagay meeshuu danbiga ku galey oo dhiiga badan ku dhaadshay. Bal hada ila eeg oo ila qir meeshii dowladu ku burburtay oo muqdisho aheyd, oo intaas oo dhiig muslim oo waxba galabsan lagu daadshey weli na lagu daadinaayo, in ay weli tahay meesha misana rabno inaa dowlad ku dhisno. Cajiib! Goormaan garwaaqsanaynaa Soomaali hadaa nu nahay?
Waxaan filaayaa hadii aan caqli saliim ah oo Iislaamnimo iyo wadaninimo ku dheehantahay aan arinta ku qiimeyno, in aad iigu garaabeyso waxaan ka dhawaajiyey. Sababta aynu ilaa ku dhowaad rubuc qarni u heli la’nahay dowlad wanaagsan oo cadaalad ku dhisan, wax qabad fiican na leh, oo dalka iyo dadkaba nabad iyo barwaaqo u horseeda in ay ka mid tahay weli in aynu fahmin oo fikir dheer ku bixin inaan hormuud uga dhigno magaalo aan dulmi ka dhicin, dhiig Muslim lagu daadin. Soomaalidu waxay dhahda ratiga yar ratiga weyn saanqaadkiisu leeyahay. Sidee dal iyo dadkiis ku hagaagayaann iyagoo taagan halkii ay shalay ku burbureen oo isku dulmiyeen? Sida aynu dowlad ku dooneyno waxay lamid tahay oo kale nin hal uu soo dhacay ka filaayo inay nirig xalaal ah u dhasho.
WQ.Maxamuud Xassan Xuseen
Email: mahamuud18@gmail.com
=============================
QORAAGA AYEY U GAAR TAHAY QORAALKAAN LOOMAMA FASIRAN KARO TAN RAXANREEB.COM CIDII RABTA IN AY SI GAAR AH MAQAAL AMA FIKRAD U SOO DIRTO RAXANREEB WAXAA LOOGU SOO HAGAAJIN KARTAA ADMIN@RAXANREEB.COM
Use Facebook to Comment on this Post
